De politiek is langzaam wakker aan het worden en de burger vindt er het zijne van: ik heb het hier over het basisinkomen. Een inkomen voor iedere burger, zonder plichten, restricties en onafhankelijk van wie je bent of wat je achtergrond is. Een inkomen dat los staat van werk.
Wat mij betreft moeten we hier echt mee gaan experimenteren. Waarom? Omdat er dankzij de opkomst van technologie straks geen werk meer is voor iedereen, aangezien beroepen overbodig worden. En omdat we welvarend genoeg zijn om iedereen zekerheid te kunnen bieden. En een leven zonder angst om je baan te verliezen en je hypotheek niet meer te kunnen betalen, biedt ruimte voor ideeën en ondernemerschap.
Onlangs lanceerde staatssecretaris Jetta Klijnsma een eerste, voorzichtig initiatief in deze richting. Mensen met een bijstandsuitkering – jong en oud – mogen een eigen bedrijf proberen op te zetten, met behoud van hun uitkering en zonder dat ze hoeven te solliciteren.
Dit is door veel mensen met hoongelach en afgunst ontvangen, want ja, ‘dat willen we allemaal wel’. Is dat zo? Ik geloof er niets van! Bijna niemand gaat vrijwillig in de bijstand. De meeste mensen willen hun eigen broek kunnen ophouden en soms moet de overheid daar op een andere manier in faciliteren. Het belangrijkste daarbij is dat hier niet allerlei ingewikkelde voorwaarden aan kleven die alle verantwoordelijkheid bij mensen weghalen.
Het basisinkomen is geen liefdadigheid. De verwachting is dat dit model de maatschappij verder brengt. Geen directe winst voor de investeerder, maar wel voor ons allen. Het zorgt voor de groei van het bruto nationaal geluk en een gezonder leven met minder ziektekosten.
Dat we politiek gezien moeten nadenken en experimenteren met het basisinkomen begrijp ik, maar het gaat mij veel te langzaam. De discussie over werkgeverschap en het basisinkomen zie ik nog bijna niet terug. Daarom doe ik een oproep aan start-ups en technologiebedrijven om te helpen en te gaan experimenteren met het basisinkomen. Het is immers technologie die ons dwingt, maar ons tegelijkertijd ook de mogelijkheid biedt, om anders te kijken naar werk en inkomen.
Een aantal start-ups in Silicon Valley heeft zich al gestort op het idee van het basisinkomen. Zij zien hier mogelijkheden en zetten hun angst voor het onbekende opzij. Sceptici zeggen dat ze dat doen om hun schuldgevoel af te kopen, omdat we dankzij hun vindingen in deze situatie terecht zijn gekomen. Gelukkig zijn er ook believers die zien dat start-ups niet alleen voor de snelle winst gaan, maar ook willen innoveren in maatschappelijke langetermijnbelangen: investeren in human capital op maatschappelijk niveau.
De start-up-incubator Y Combinator is een van de bedrijven die experimenteert met het basisinkomen. Van de inkomsten uit andere investeringen hebben zij honderd families voorzien van een basisinkomen, om te zien hoe dit deze mensen helpt om creatieve initiatieven te ontwikkelen. Via data uit deze experimenten willen ze graag leren wat er gebeurt. Denk maar niet dat deze families achterover zijn gaan leunen en lekker niets deden. Wij mensen zijn een ondernemend soort. Dus vakmanschap, businessideeën, zorg en educatie krijgen ineens meer aandacht en tijd van deze families, en bieden de 21ste-eeuwse samenleving zo nieuwe kansen.
Het basisinkomen is geen liefdadigheid. De verwachting is dat dit model de maatschappij verder brengt. Geen directe winst voor de investeerder, maar wel voor ons allen. Het zorgt voor de groei van het bruto nationaal geluk en een gezonder leven met minder ziektekosten. Want leven met stress en angst in een baan die wellicht niet goed voor je is, is ongezond. Het idee achter een start-up-incubator als Y Combinator is vergelijkbaar met het idee van ondernemen van Henry Ford. Hij wilde niet alleen auto’s verkopen, maar wilde er ook voor zorgen dat meer families welvarender zouden worden.
In Nederland ben ik zulke ondernemers nog niet tegengekomen. Het wordt tijd om niet alleen te kijken naar omzetdoelen op korte termijn, maar om initiatieven te ontplooien die zorgen voor maatschappelijke disruptie en innovatie. Om een nieuwe start-up te starten die financiering, technologie en het basisinkomen met elkaar verbindt en hierin het voortouw neemt. Of op iets kleinere schaal: bedrijven die hun medewerkers een dag per week de tijd geven om nieuwe ideeën te bedenken – zoals Google – kunnen dit wellicht gebruiken om met het basisinkomen te experimenteren.
We dienen dus niet alleen te investeren in de eigen medewerkers, maar ook in mensen buiten het bedrijf. Zoals de Italianen zeggen: ‘chi non risica, non rosica’. Wie niet riskeert, zal niet bloeien.
