Robots werken, mensen leven
Hoeveel mensen zouden niet voor compleet ander werk kiezen als geld geen rol zou spelen? Zo vaak hoor ik om mij heen: ‘als ik echt zou doen waar ik goed in ben, dan zou ik niet langer het werk doen wat ik nu doe’. Wat mij betreft een treurige constatering, omdat we hiermee veel potentieel en kansen laten liggen. Maar we hebben nu echt de mogelijkheid om dit te gaan veranderen.
We staan aan de vooravond van het moment waarop de kennis van computers groter wordt dan die van mensen. En dus is het tijd om te denken over de invulling van ons werk. Wat betekent de opkomst van de intelligente computer voor ons? Moeten we bang zijn om onze banen te verliezen, of moeten we de robots juist met open armen ontvangen, zodat we de mogelijkheid krijgen om dat werk te gaan doen waar we echt ons hart hebben liggen?
Robots en werk. Het blijft een precaire discussie die vaak uitsluitend gevoerd wordt in de context van werken en het bedrijfsleven. Daarbij wordt vaak vergeten dat robots niet alleen invloed hebben op het bedrijfsleven, maar op de hele samenleving. Want wat gaat er gebeuren als computers slimmer worden dan mensen? Het is niet voor niets dat Elon Musk een bedrijf aan het opzetten is dat bepaalde technologie in onze hersenen wil gaan plaatsen. Hierdoor wil hij mensen steeds slimmer maken en proberen zo altijd een stapje voor te zijn op de ontwikkeling van robots. Maar is zoiets wel nodig? Ik denk dat we robots niet moeten zien als bedreiging, maar als verlossing. Ze komen niet in plaats van ons als mens maar kunnen een verrijking vormen van ons leven.
Jos de Mul, hoogleraar wijsgerige antropologie aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam, liet mij het verschil zien tussen de kijk op robots in de Westerse samenleving en de kijk op robots in Japan. In Japan worden robots omarmd en vindt niemand het raar om op het station geholpen te worden door een robot. Waarom kijken wij als Westerse samenleving hierop neer? Volgens de Mul is de mens in Japan niet per definitie superieur aan alle andere wezens of materie op aarde, en dus ook niet aan robots. Er zijn zelfs al begrafenissen gehouden om afscheid te nemen van robots die kapot waren gegaan. Hier in het Westen overheersen de superioriteitsgevoelens en de angst. Angst voor het nieuwe, en om het oude te verliezen. Hierdoor zijn we niet in staat om de voordelen van robots te zien.
Als we ervan uitgaan dat robots een aantal zaken veel beter kunnen dan wij, dan ontstaat er ruimte voor de gedachte dat wij onze tijd beter kunnen besteden dan met naar computerschermen staren en mailtjes beantwoorden. Hoe kunnen wij profiteren van robots? Bill Gates lanceerde onlangs het idee om bedrijven die robots in dienst hebben, belasting te laten betalen aan de overheid. Een soort robotloonbelasting. Het geld wat deze belasting oplevert, kan worden geïnvesteerd in de burgers, zodat wij kunnen doen wat robots niet kunnen. Werken is voor robots, leven is voor mensen.
Robots geven ons de kans om alles op de schop te gooien. Door de inzet van voldoende robots kunnen we mogelijk overgaan op een basisinkomen voor iedereen. Dit kan tot een nieuw opbloei leiden van vakmanschap, vrijheid, nieuwe ideeën en meer tijd en aandacht voor elkaar en de wereld om ons heen. Laten we aan de onderhandelingstafel voor het nieuwe kabinet direct met een blanco pagina beginnen en groots durven denken. Inkomen moet losgekoppeld worden van werk. Er moeten nieuwe inkomensvormen komen. En laten we niet gaan zitten wachten tot de robots ons werk hebben overgenomen en we niet meer weten van welk inkomen we rond kunnen komen en wat we met onze tijd moeten doen.
